The popularity of the biography is undisputed, schrijft cultuurhistoricus S. Magnússon in de bundel The Biographical Turn: Lives in History (2017). Het genre vormt de weg naar het hart van de historisch geïnteresseerde lezer die zich via het persoonlijke leven van iemand anders een kleurrijke voorstelling van het bestaan in andere tijden of op andere plaatsen kan maken. Volgens Hans Renders, hoogleraar Geschiedenis en Theorie van de Biografie aan de Rijksuniversiteit Groningen, is de contemporaine populariteit van het genre in verband te brengen met de grote behoefte aan ‘vermenselijking’ van de maatschappij. In een hoogtechnologische en gebureaucratiseerde samenleving als de onze neemt de behoefte aan het ‘authentiek’ menselijke toe. Vanuit sociaalpsychologische hoek wordt in dit verband – en niet zelden kritisch – gewezen op de sterke nadruk die in de Westerse, neoliberale wereld ligt op het individu (zie Verhaeghe 2012). We zijn geïnteresseerd in de levens van uitzonderlijke individuen, helden, Celebrities, omdat we hopen daarin een voorbeeld voor ons eigen levensverhaal te vinden.

Ondanks de onveranderlijke populariteit van het genre bij het grotere publiek werd de biografie als wetenschappelijk instrument lang niet serieus genomen. Historici en literatuurwetenschappers hebben zich het merendeel van de twintigste eeuw juist afgezet tegen een biografische benadering. Pas wanneer eind jaren 70 binnen de geschiedwetenschap de aandacht voor de zogenaamde ‘microgeschiedenis’ ontstaat, komt de biografische benadering weer in beeld. Zoals Magnússon uiteenzet was deze microgeschiedschrijving een reactie op de lang dominante, kwantitatieve geschiedschrijving waarin de nadruk lag op de grote historische lijnen en op omvangrijke geografische gebieden. De ‘macrogeschiedenis’ slaagde er echter niet in inzicht te verschaffen in het dagelijks leven van individuen in andere tijden.

Microgeschiedenis focust zich daarom juist op het individu om via deze individuele levens veranderingen binnen de samenleving op het spoor te komen. Op hetzelfde moment doen sociologische inzichten hun intrede in de literatuurwetenschap. De tot dan toe dominante tekstgerichte benadering wordt uitgebreid met onderzoek naar ‘literair gedrag’. Daarmee ontstaat tevens weer meer interesse in biografische gegevens van auteurs, lezers en culturele bemiddelaars zoals uitgevers en critici.

Nu het biografische genre zowel binnen de geesteswetenschappen als daarbuiten grote populariteit geniet, ligt nadere reflectie op de biografie als wetenschappelijk genre voor de hand. Dit themadossier van LOCUS Tijdschrift voor Cultuurwetenschappen biedt reflectie op de biografische benadering in bijdragen vanuit verschillende geesteswetenschappelijke disciplines: de filosofie, literatuurwetenschap en cultuurgeschiedenis.

Wij hopen dat onze multidisciplinaire aanpak bijdraagt aan het nadenken over de biografische benadering door verschillende maar ook overeenkomstige uitgangspunten binnen de specifieke disciplines te laten zien en door, steeds aan de hand van een concrete casus, zowel theoretische problemen als uitdagingen te tonen van een biografische benadering voor het cultuurwetenschappelijk onderzoek van nu en voor de toekomst.

Naast het dossier biedt LOCUS ook niet-thematische bijdragen in de afdeling ‘Magazine’. Mocht u interesse hebben in bijdragen aan het volgende themadossier over de ruimtelijke dimensie van cultuur (verschijningsdatum: voorjaar 2019) raadpleeg dan onze Call for Papers. Tot slot wensen wij u veel leesplezier!

PS: Wilt u op de hoogte blijven van nieuwe publicaties in LOCUS, schrijft u zich dan in voor onze nieuwsbrief.

De redactie