Bergman stond lange tijd bekend als maker van donkere en moeilijke films over zware thema’s zoals ‘de stilte van God’: hoe kun je leven in een door God verlaten wereld? Maar met Scènes uit een huwelijk sloeg hij een nieuwe weg in en werden zijn films warmer en menselijker, en daardoor ook toegankelijker. Het leven wordt onderzocht in al zijn complexiteit, zonder te oordelen of morele lessen op te dienen. De Scènes gaan over mensen zoals wij allemaal, met al hun uiteenlopende emoties en stemmingen: ze zijn gelukkig en gedeprimeerd, liefdevol en harteloos, dapper en laf, naïef en doortrapt, zelfverzekerd en hulpeloos. De menselijkheid van de film wordt versterkt door de technieken waar Bergman, die ook veel voor toneel werkte, zich graag van bediende, zoals indringende dialogen en langdurige close-ups van gezichten.

De hoofdrollen van Marianne en Johan worden gespeeld door twee van de beste karakteracteurs uit de vorige eeuw: Liv Ullmann en Erland Josephson. Het verhaal begint als Marianne en Johan tien jaar getrouwd zijn en geïnterviewd worden voor een tijdschrift. Ze zijn gelukkig, zeggen ze: ze hebben twee dochters, een mooi huis, allebei een goede baan, ze houden van elkaar. Maar al snel wordt duidelijk dat het geluk vooral aan de buitenkant zit en er veel irritaties en problemen zijn: de verhouding is niet goed in evenwicht, Marianne regelt naast haar drukke baan als advocaat het leeuwendeel van het leven thuis, Johan is erg zelfingenomen, hun seksleven is pover. We zien een portret van een huwelijk dat aan het afbrokkelen is en de nekslag krijgt wanneer Johan Marianne verlaat voor een veel jongere studente. Ze vechten bittere ruzies uit en maken het weer goed, om elkaar daarna nog erger te verwonden. Toch blijven ze wel nog om elkaar geven. Tegen het einde van de film brengen ze tien jaar na hun scheiding een nacht samen door in een buitenhuisje van een vriend en blijkt de oude intimiteit nog steeds te bestaan.

De impact van de Scènes was groot. De televisieserie werd gevolgd door 3.5 miljoen Zweden, bijna de helft van de toenmalige bevolking. Volgens de verhalen verdubbelde het aantal echtscheidingen in Zweden na het uitzenden van de serie, maar de jaren zeventig waren toch al een periode waarin het aantal scheidingen sterk toenam, zodat de serie niet alleen de oorzaak maar ook de uitdrukking was van een veranderend denken over het huwelijk. Als zodanig was de film een breder gedragen kritiek op het emotionele korset en de rolpatronen waarin het burgerlijk huwelijk mensen dwong. Ook cinematografisch was de invloed van de Scènes aanzienlijk. Van Woody Allens relatiedrama’s tot recente producties als Richard Linklaters Before Midnight (2013) en Noah Baumbachs Marriage Story (2019) zien we films die schatplichtig zijn aan Bergmans klassieker en er ook expliciet naar verwijzen.

Wat vooral indruk blijft maken is de levensechtheid van de Scènes. De film is een portret van langdurige intieme relaties, de veranderingen die ze ondergaan en de tegengestelde gevoelens die ze kenmerken: mensen zijn gesteld op elkaar én ergeren elkaar mateloos; ze voelen zich geborgen én onbegrepen; ze hebben elkaar lief én doen elkaar pijn. Als Johan zegt dat hij een verhouding heeft en wil scheiden, is Marianne achtereenvolgens verbijsterd, woedend en verbitterd – maar tegelijk is ze ook bezorgd om hem, bang dat hij een dwaasheid begaat en zijn ongeluk tegemoet gaat. Ze gaan uit elkaar, maar hun wederzijdse affectie blijft, zoals we ook zien in de dertig jaar later gemaakte film Saraband (2003), waarin de oud geworden Johan en Marianne (gespeeld door de oud geworden Josephson en Ullmann) elkaar nogmaals ontmoeten. Ja, ze hebben er een rommeltje van gemaakt, maar ze hebben ook van elkaar gehouden, op hun eigen zelfzuchtige en gebrekkige, kortom menselijke manier. Het portret van de mens dat Bergman ons toont in Scènes uit een huwelijk blijft overtuigen en is eerder mild dan somber.